Endometriozis: Semptomlar, Tanı ve Tedavi Seçenekleri (RCOG)

Bu hasta bilgilendirme broşürü endometriozis hakkında bilgi- öneriler sağlamaktadır.

Broşürde içerilen bilgiler:

Endometriozis nedir ve ne kadar yaygındır?

Nerelerde bulunabilir?

Semptomlar ve tanı

Mevcut tedavi seçenekleri

Bu durumla yaşarken yaşam kalitesini artırmak için diğer seçenekler

Daha fazla bilgi ve destek

Endometriozis

Endometriozis hakkında daha çok şey öğrenmek isterseniz bu bilgilendirme sizin içindir. Endometriozisli birinin yakınıysanız ya da partneriyseniz de faydalı olabilir.

Endometriozis nedir?

Endometriozis, normalde uterusu (endometrium) kaplayan hücrelerin genellikle pelviste uterus overler ve fallop tüplerinin etrafı gibi başka yerlerde bulunması ile oluşur. Kanser değildir ve infeksiyöz değildir.100 kadından 2ile 10 unu etkileyen oldukça yaygın bir durumdur. Eğer anneniz veya kız kardeşinizde varsa sizde de olması yüksek ihtimaldir.

Endometriozis kadınları genelde reprodüktif yaşlarında etkiler. Uzun süreli bir durumdur ve beden sağlığı, duygusal iyilik hali ve günlük rutin işler üzerine önemli etkileri olabilir.

Semptomlar nelerdir?

Yaygın semptomlar pelvik ağrı, ağrılı bazen düzensiz veya ağır adet dönemlerini içerir. Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında ağrıya ve fertilite problemlerine neden olabilir. Bağırsak, mesane, bel veya bacaklarınızın üst kısımlarıyla ilişkili ağrınız olabilir ve uzun süreli yorgunluğunuz olabilir. Endometriozisli bazı kadınlarda herhangi bir semptom yoktur.

Endometriozis adet dönemi öncesinde ve sırasında kötüleşen düzenli bir paternde olan ağrıya neden olabilir.  Bazı kadınlar sürekli ağrı ile yaşarken bazılarında ağrı gelip geçer. Gebelikte ağrı azalabilir ve bazen herhangi bir tedavi yapılmaksızın geçer.

Endometriozise ne sebep olur?

Endometriozisin kesin sebebi bilinmemektedir. Uterusu kaplayan hücrelerin menstruasyon sırasında fallop tüpler aracılığıyla pelvise taşınması ile oluştuğu düşünülmektedir. Bu hücreler hormonlarınıza cevap verirler ve kanarlar. Vajina yoluyla vücudunuzu terk eden uterusu kaplayan hücrelerden farklı olarak bu kanın gidebileceği bir yer yoktur.  Bu durum ağrı, inflamasyon ve pelvik organlara muhtemel zararlara sebep olabilir.

Endometriozis şuralarda bulunabilir:

• Overlerde, burada kistler oluşturabilir. (sıklıkla ‘çikolata kistleri’ olarak tanımlanır)
• Fallop tüplerinde ya da üzerinde
• Uterusun üstünde, arkasında ya da çevresinde
• Vajina ve rektum arasındaki alanda
• Peritonda (abdomen ve pelvis yüzeyinde)

Endometriozis aynı zamanda uterusun kas tabakasının içinde de (adenomyozis) bulunabilir ve bazen bağırsak ve/veya mesanede olabilir. Vücudun başka bölgelerinde de bulunabilir ancak bu nadirdir.

Nasıl teşhis edilir?

Endometriozis tanı koymak için zor bir durum olabilir. Bu şu sebepledir:

• Endometriozis semptomları çok fazla değişkenlik gösterir.
• Semptomlar geneldir ve başka durumların örneğin irritabl bağırsak sendromu (IBS) veya pelvik inflamatuar hastalık (PID) gibi sebep olduğu ağrıya benzer olabilir.
• Farklı hastaların farklı semptomları vardır.
• Bazı hastalarda hiçbir semptom yoktur.

 Eğer jinekoloğa gidersem ne olacak?

Şunlar size sorulacak:

• Herhangi bir ağrınız var mı ve bu ağrının bir paterninin olup olmadığı ya da herhangi bir şeyle ilişkili olup olmadığı özellikle adet dönemi.
• Adet dönemi hakkında- ağrılı mı ve ne kadar ağır geçiyor?
• Cinsel ilişki sırasında herhangi bir ağrının ve rahatsızlığınızın olup olmadığı
• Adet dönemi sırasında bağırsaklarınızla ilgili olan problemler hakkında

Doktor, onayınız doğrultusunda muayene yapabilir. Bu pelvik ağrının lokalize edilmesine yardımcı olur ve doktor kitle veya hassasiyetin olduğu alanları palpe edebilir. Herhangi bir endişenizi tartışabilecek ve soru sorma fırsatınız olacaktır.

Hangi testler önerilebilir?

Testler genellikle pelvik ultrason görüntülemesini içerir. Bu uterus ve overlerin kontrol edilmesini sağlayan transvajinal görüntüleme olabilir. Overlerde endometriotik (çikolata) kistin veya vajina ve rektum arasında endometriozisin olup olmadığını gösterebilir.

Kesin tanı koymanın tek yolu olan laparoskopi önerilebilir. Genel anestezi altında yapılır. Abdomene küçük kesiler yapılır ve pelvisi incelemek için kamera yerleştirilir. Tanıyı konfirme etmek için biyopsi alınabilir ve tıbbi kayıtlarınız için görüntüler alınabilir.  

Doktor ilk laparoskopiniz sırasında endometriozisi tedavi etmeyi önerebilir bu overlerdeki kisti çıkarmak ya da pelvis yüzeyindeki herhangi bir alanı tedavi etmek şeklinde olabilir. Bu ikinci bir operasyonu önlemiş olur. Ancak bazen tespit edilen endometriozisin yaygınlığı ileri testlere veya tedaviye gereksiniminizin olabileceği anlamına gelebilir.

İşlemin riskleri ve yararları sizinle konuşulup tartışılacak. Operasyon sonrasında sonuçlar hakkında bilgilendirileceksiniz. Laparoskopiden sonra genellikle aynı gün eve gidebilirsiniz.

Eğer durum ilerlemişolarak görünüyorsa MR görüntüleme önerilebilir.

Tedavi için seçeneklerim neler?

Tedavi için seçenekler aşağıda listelenenleri içermektedir.

Ağrı-hafifletici medikasyon

İnflamasyonuazaltarak etki eder. Ağrınızın hafiflemesine yardımcı olacak birkaç farklı yol vardır. Bu reçetesiz satılan ilaçlardan hekiminizin reçete ettiği ilaçlara kadar geniş bir yelpazede olabilir. Daha şiddetli durumlarda ağrı yönetiminde uzman bir ekibe yönlendirilebilirsiniz.

Hormon tedavileri
Bu tedaviler ovulasyonu azaltır ya da durdurur. (overden yumurtanın atılması) ve böylelikle hormonal stimülasyonu azaltarak endometriozisin küçülmesini veya yok olmasını sağlar.

Önerilebilecek bazı hormon tedavileri kontraseptiftir ve aynı zamanda gebe kalmayı engelleyecektir. Şunları içerir:

• Hap kullanılmayan aralık olmaksızın sürekli olarak verilen kombine oral kontraseptif hap veya patch ;bu genellikle ovulasyonu durdurur ve geçici olarak adet dönemlerini durdurur ya da  daha hafif ve daha az ağrılı olur.
• Ağrıyı azaltmaya yardımcı olan ve adet dönemlerini daha hafif geçmesini sağlayan intrauterin araç (IUS/MIRENA); RIA kullanan bazı kadınlar hiç adet görmeyebilir.
• Mini-pill,kontraseptif implant veya enjeksiyon formunda olan progestojenler.

Başka hormonal tedaviler de mevcuttur ancak bunlar kontraseptif değildir.  Bu sebeple eğer gebe kalmak istemiyorsanız aynı zamanda bir kontraseptif de kullanmanız gerekecektir. Kontraseptif olmayan hormon tedavileri şunları içerir:

• Tablet formundaki progestojenler
• GnRH a (gonadotropin releasing hormone agonist) enjeksiyon, implant veya nazal sprey olarak verilir. Çok etkilidirler ancak sıcak basması gibi menopoz semptomlarına neden olabilir ve aynı zamanda kemik yoğunluğunu azalttığı bilinmektedir.Bu yan etkileri ve kemik kaybını azaltmaya yardımcı olmak için hormon replasman terapisi şeklinde add-back terapi önerilebilir.

Cerrahi

Cerrahi endometriozis alanlarını tedavi edebilir veya çıkarılmasını sağlayabilir. Önerilen cerrahi, endometriozisin nerede olduğuna ve ne kadar yaygın olduğuna bağlıdır. Cerrahi,tanı konulduğunda yapılabilir ya da daha sonra önerilebilir. Başarı oranları değişkenlik gösterir ve ileri cerrahiye gereksiniminiz olabilir. Jinekoloğunuz sizinle seçenekleri etraflıca tartışacaktır.

Muhtemel opersayonlar şunlardır:

• Laparoskopik cerrahi-endometriozis çıkarılması ya da yok edilmesi.
• Laparotomi-daha şiddetli vakalar için. Genellikle bikini hattı boyunca abdomende insizyonu içeren majör bir operasyondur. Bazen diğer cerrahlar örneğin bağırsak konusunda uzmanlaşmış cerrahlar da operasyona dahil olacaktır. Gereklilik halinde laparotomi,histerektomi ile birlikte veya histerektomi yapmaksızın overlerin alınması için kullanılabilir.Histerektomiden sonra çocuğunuzun olması mümkün olmayacaktır. Overlerinizin alınması durumunda daha uzun süreli ağrı hafiflemesi büyük ihtimalledir. Ancak overlerin alınmasıyla ilişkili olan sağlık risklerinden dolayı doktorunuz sizinle bunu ve hormon replasman terapisi için muhtemel gerekliliği tartışacaktır.

Şiddetli endometriozisiniz varsa  jinekolog, bağırsak cerrahı, radyolog ve ağrı yönetiminde uzmanları içeren uzman bir ekip tedavi seçeneklerinizi tartışabilir. Endometriozis alanında uzmanlaşmış bir merkeze sevk edilebilirsiniz.

Fertilite tedavisi

Endometriozisli bazı kadınlar için gebe kalmak bir sorun olabilir. Jinekoloğunuz size seçenekleriniz hakkında bilgi sağlayabilir.

Diğer seçenekler

Bazı kadınlar aşağıdaki önlemleri yararlı buldular:

• Egzersiz, sağlığınızı iyileştirebilir ve endometriozisin bazı semptomlarına iyi gelebilir.
• Diyetten belirli bazı besinlerin örneğin süt veya buğday ürünleri çıkarılması
• Psikolojik terapiler ve danışma

Tamamlayıcı terapiler

Etkinliği için yalnızca sınırlı kanıt varsa da, bazı kadınlar aşağıdaki terapilerin ağrıyı azaltmaya yardımcı olduğunu ve yaşam kalitelerini artttırdığını bulabilir.

• Refleksoloji
• Transkütanöz elektriksel sinir stimülasyonu (TENS)
• Akupunktur
• Vitamin B1 ve magnezyum takviyeleri
• Geleneksel Çin tıbbı
• Bitkisel tedaviler
• Homeopati

Anahtar noktalar

• Endometriozis, normalde uterusu (endometriumu) kaplayan hücrelerin genellikle pelviste uterus overler ve fallop tüplerinin etrafı gibi başka yerlerde bulunması ile oluşur.
• Kanser değildir ve infeksiyöz değildir.
• Endometriozis bazen tanı koymak için zor bir durum olabilir.
• Yaygın semptomlar pelvik ağrı, ağrılı bazen düzensiz veya ağır adet dönemlerini içerir. Cinsel ilişki sırasında veya sonrasında ağrıya ve fertilite problemlerine neden olabilir.
• Tedavi seçenekleri ağrı-hafifletici medikasyon, hormonlar ve/veya cerrahiyi içerir.

Daha fazla bilgi ve destek

NHS Choices: www.nhs.uk/conditions/Endometriosis/Pages/Introduction.aspx

Endometriosis UK: www.endometriosis-uk.org

Infertility Network UK: www.infertilitynetworkuk.com

British Society for Gynaecological Endoscopy: bsge.org.uk

British Society for Gynaecological Endoscopy Accredited Centres: bsge.org.uk/centre

RCOG Recovering Well series:

 Laparoscopy: www.rcog.org.uk/en/patients/patient-leaflets/laparoscopy

 Abdominal hysterectomy: www.rcog.org.uk/en/patients/patient-leaflets/abdominal-hysterectomy

 Laparoscopic hysterectomy: www.rcog.org.uk/en/patients/patient-leaflets/laparoscopic-hysterectomy